SÖZCÜKTE ANLAM İLİŞKİLERİ
A) Eş Anlamlı(Anlamdaş) Sözcükler
Yazılışları , sesleri farklı olduğu halde aynı kavramı karşılayan sözcüklerdir
– “En küçük bir ayrıntıyı bile atlamayacaksınız.” “ayrıntı” yerine “detay” kelimesini koyduğumuzda anlam değişmez
– hakiki : gerçek
– önem : ehemniyet
– istek : arzu
Not : Anlamdaş sözcükler aynı cümle içerisinde kullanılırsa gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğuna neden olur
-“Sözcükleri kullanırken itinalı ve özenli olmalıyız.” cümlesinde “itina” ve “özen” sözcüklerinden birisi gereksizdir.
B) Yakın Anlamlı Sözcükler
Anlamdaş gibi göründüğü hlde birbirlerinin yerini tamamen tutamayan yani aralarında anlam farkı bulunan sözcükleridir
– doğru : dürüst
– ev : bark
– yalan : dolan
– “Cevaplarınızı kutucuklara uygun şekilde işaretleyin” , uygun : doğru
C) Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler
Aynı anlam çerçevesinde yer alan , anlamca birbirinden en uzakta bulunan sözcükler arasındaki ilişkidir.
Az : çok yaşlı : genç
İyi : kötü dost : düşman
– “Kuru idik yaş olduk ayak idik baş olduk”
D) Sesteş (Eş sesli) Sözcükler
Aynı sesleri taşıyan ancak anlamları kökçe farklı olan sözcüklerdir.
– “Akıntının şiddetiyle gemi küçük bir adaya gelmişti” – “ada” : denizle çevrilmiş kara parçası
– “Sınavdan sonra kurban adamıştı” – “ada” : adakta bulunmak
İsim Fiil
Boz(boz eşşek) boz (bir şeyi bozmak)
Kır(kırlarda koşmak) kır (bir şeyi kırmak)
İsim isim
Çay(içecek) çay(derenin büyüğü)
El(yabancı) el(insan organı)
Not : Çok anlamlılık ile sesteşlik karıştırılmamalıdır, Yan anlam ve mecaz anlam kazanmış , aralarında anlam ilgisi olan sözcükler arasında sesteşlik ilişkisi yoktur
– “Çocuğun ağzı yara olmuştu” – temel anlam
-“Yolun ağzı kapalıydı” – yan anlam
-“Onun ağzı bozuktu” – deyim anlam
“Ağız” sözcükleri arasında anlam ilişkisi bulunduğundan bu sözcükler sesteş değildir
E) Somut ve Soyut Anlamlı Sözcükler
Somut anlamlı : Beş duyu organlarından herhangi biriyle algılayabildiğimiz kavramları karşılayan sözcüklerdir
– “Bugün oldukça sıcak bir hava vardı.” , “sıcak” ve “hava” sözcükleri somuttur hissedilir
Soyut anlamlı : Varlığı duyular aracılığıyla algılanamayan, düşüncede var olan sözcüklerdir
– “Düşlerinde yakalamıştı özgürlüğü” , “düş” ve “özgürlük” sözcükleri soyuttur
F) Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler
Nicel anlamlı : Varlıkların azalıp çoğalabilen yada ölçülüp sayılabilen özelliklerini belirten sözcüklere denir.
-“Kırtasiyeden iki kalem aldı” , “iki” miktar belirtiği için nicel anlamdadır
Nitel anlamlı : Varlıkların rengini ,durumunu,biçimini özelliklerini belirtel sözcüklerdir
-“Derslerine düzenli çalışıyordu” ,”düzenli” sözcüğü bir özellik belirtir.
Not: Sözcükler tek başlarına gerçek anlamlıdır, cümle içinde yan,mecaz,soyut,somut,nicel,nitel anlamlar kazanırlar.
G) Özel ve Genel Anlamlı Sözcükler
Bir türün anlam kapsamı en geniş olan sözcüğüne genel anlamlı , en dar olanına da özel anlamlı sözcük denir
-“hayvan”(genel anlam) – “kuş”(özel anlam)
-“kuş(genel anlam)” – “saksağan(özel anlam)”
H) Yansıma Sözcükler
Doğadaki seslerin karşılığı olan sözcüklerdir. Doğa sesleri; eşyadan,insandan, yada hayvandan çıkabilir
-“Rüzgarın etkisiyle kapı gıcırdıyordu”
-“Aniden caddede bir patlama duyuldu”
-“Öğrenciler fısıldaşıyorlardı”
Not: Yansıma sözcüklerin köküne inildiğinde o sesin aynısı yada o sese benzer bir ses çıkması gerekir
Sözcükte Anlam İlişkileri Konu Anlatım Video
Sözcükte Anlam İlişkileri Test
SÖZCÜKTE ANLAM – 1
1. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi soyut değildir?
A) En başta umudu olmayan adam şiir yazamaz.
B) Edebiyat öncelikle büyük bir özveri gerektirir.
C) İnce bir ruh kadar bilgi de lazımdır yazar için.
D) Müzisyen için ses neyse ressam için de ışık odur.
E) Son yıllarda beni en çok korkutan film buydu.
2.Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yansıma sözcük kullanılmamıştır?
A) Hüp diye bir ses çıkarırdı çay içerken.
B) Odadan bir zırıltı duyuluyordu tüm gün.
C) Kuşlar ötüyor pencerenin kenarında.
D) Hırgürleri çok olan kalabalık bir aileydi.
E) Kadın,tıngır mıngır sallıyordu beşiği.
3.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük nicel anlamda kullanılmamıştır?
A) Ilık bir duş alırsan kendine gelirsin;ama yine de bazı şeyleri oluruna bırakmayı öğrenmelisin.
B) Sıcak bir yaz gününde nerede tatil yapılacağını iyi bilirim ben de
C) Geniş düşünürsen hoşgörünün insan için vazgeçilmez olduğunu anlarsın.
D) Meksikalıların “Tüm gün dinlendikten sonra bir de uyumak ne güzel!”sözü sana ne anlatıyor?
E) Küçük bir tabağın içine doldurduğun onca yemekle zayıflayabileceğini mi zannediyorsun?
4. Aşağıdakilerden hangisinde “doktor” sözcüğü özel anlamda kullanılmıştır?
A) Doktor, insan sağlığını her şeyden önemli gören kişidir.
B) Doktor, hastasına güven vermeyi her zaman başarmalıdır.
C) Doktor, hafta sonuna kadar hastanede kalacağını söyledi.
D) Doktor, yeri geldiğinde soğukkanlı olmayı bilmelidir.
E) Doktor, kendini yenilemeli, tıptaki gelişmeleri izlemelidir.
5. Aşağıdakilerden hangisinde hem gerçek hem mecaz anlamlı bir sözcük öbeği kullanılmıştır?
A) Unutmayın! Hayalinizdeki dağa tırmanmak sizin elinizde.
B) Atlet, maratonun sonlarına doğru yoruldu ve yarışı bıraktı.
C) Tuval üzerine yaptığı yağlı boyayla resimleri satışa çıkardı.
D) Giydiği geniş gömleklerle kamburunu örtmeye çalışıyordu.
E) Saatlerdir hiç kimseyi umursamadan sakız çiğniyordu.
6. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerde hangisinde özelden genele doğru gidilmiştir?
A) Birçok sanat yapıtı vardır,deneme de bunlardan biridir.
B) Tüm sanatçılar gibi o da ölümsüzlüğü yenme telaşında bir yazardı.
C) Savaşlar zordur, Kurtuluş Savaşı da zor bir savaştı.
D) Gül, sevgiliye verilebilecek en güzel çiçektir
E) Cümlelerindeki sözcükleri titizlikle seçer.
7. Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcük terim anlamı taşımaz?
B) Nota bilgisi olmadan beste yapabileceğini düşünenler bile var
C) kaleci kurtarışları kadar başarılı penaltı vuruşlarıyla da tanınıyor
D) Kostümleri özenle seçilmemiş bir oyundan başarı beklenemez.
E) Şiirlerinde yaptığı keskin eleştirilerde ölçüyü biraz kaçırmış.
8. Aşağıdakilerden hangisinde somut anlamlı bir sözcük soyut bir anlamı karşılamıştır?
A) Müşterisinin özenle seçtiği domatesleri tarttıktan sonra konuşmaya başladı.
B) Ağacı budamaktan, kökünü kesmeyi anlıyor galiba bahçıvanınız.
C) Yepyeni bir bina nasıl oldu da bir depremde en önce göçüverdi?
D) Artık bu televizyon onarılamaz, sen en iyisi yeni bir televizyon almaya bak.
E) Eşyalarını da yanına alıp gidince o, içimde genişçe bir boşluk oluştu.
9. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi nicel bir anlam taşımaktadır?
A) Uzun bir yol vardı daha önümüzde, diyor şoför.
B) Önemli maçları stadyumdan takip eden taraftar sayısında da bir artış söz konusu.
C) Kim ne derse desin güzelmaçlara gebe şampiyonluktaki kıyasıya çekişme.
D) Takımlar taraftarlarıyla, futbolcularıyla, teknik ekipleriyle bir bütün olmuş.
E) Bu sıcak atmosfer futbol dünyamızın uzun yıllardır özlemini çektiği bir şeydi.
10. Aşağıdakilerden hangisinde yansımadan türemiş bir eylem vardır?
A) Kuzular, baharın güzelliğine eşlik etmek için meliyordu.
B) Yukarı kattakilerin gümbürtüleri de bir gün olsun bitmez ki.
C) Fısıldaşmayı bıraksalar hiç de yanlış anlaşılamayacaktık.
D) Şırıltısını duyuyor musun, kavaklar arasından akan suyun.
E) Havlamayı bile beceremeyen uyuz bir köpek almışsın.
11.Aşağıdakilerin cümlelerden hangisinde birbirine karşıt iki sözcük kullanılmamıştır?
A) Ağır gitmeyi bıraksan da artık biraz hızlansan diyorum.
B) Biriktirdiğim bozuk paralarla bisikletimi tamir ettirdim.
C) Fiyatlardaki artış satışlardaki azalışı beraberinde getirdi.
D) Az yemek çok yemekten her zaman daha sağlıklıdır.
E)Mehmet Bey irili ufaklı bir çok sorunla boğuşuyordu.
12.Aşağıdaki cümlelerden hangisinde somutluma yoktur?
A) Yalnızlığın girdabına insan bir kez kapılagörsün, bir daha çıkamaz içinden.
B) Bahçedeki binlerce çiçeğin birdenbire ve rengârenk açmasıdır sevmek.
C) Eksikliğini çok hissediyorum, ayrıldığımızda bir kolumda onunla gitti.
D) Yalnızca yaşamak için mi beklenir güzel günler , beklemek de güzel.
E) Yavru Vatan yarınki cumhurbaşkanlığı seçimine hazırlanıyor.
13.Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisinin sesteşi yoktur?
A) Köyden kente göç, Türk romanın da sıkça işlenmiş bir konudur.
B) Yeni Türk lirasının en büyük banknotu yüz lira olarak basılmış.
C) Emeklilik için erken bir yaş değil mi otuz beş yaş?
D) Kır saçlı bir adam duruyordu ıssız bir gölgede.
E) Güllerin arasındaki otları yol ki bahçemiz daha da güzel görünsün.
14. Aşağıdakilerden hangisinde dolaylama yoktur?
A) Yerleri gökleri yaratan için insanlara bu kadar da eziyet etmeyin.
B) Beyaz perdeyi yıpranmadan yıkansın diye çamaşırhaneye verdim.
C) Dostları ve sevenleri tahta ata bindirip ölümsüzlüğe uğurladı onu.
D) Beyaz gömlekliler, hastane çıkışında beraberce yemeğe gittiler.
E) Yavru Vatan yarınki cumhurbaşkanlığı seçimlerine hazırlanıyor.
15.Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili sözcük gerçek (temel) anlamda kullanılmamıştır?
A) Üç yıldır, özel bir üniversitede Türk Dili dersini okutuyor.
B) Yerdeki cam parçaları topuğunun kanamasına sebep oldu.
C) Etrafımı çevreleyen her şey bana onu hatırlatmaya yetiyor.
D) İdarenin verdiği cezaya üç gün içinde itiraz etme hakkı var.
E) Veteriner, kanatlarını iyileştirdiği güvercini gökyüzüne saldı.
16. “Kuyruk” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde yan anlamda kullanılmıştır?
A) Patron ne düşünürse düşünsün, kimsenin kuyruğu olamam ben.
B) Ucuz ekmek kuyruklarının gün geçtikçe uzadığını görmek ne acı.
C) Boğazına çok düşkündür kedimiz, acıkınca hemen kuyruğunu sallar.
D) Kuyruğu kurduğumuz kapana kısılmış orda öylece duruyor.
E) Mahallenin afacan çocukları kendinin kuyruğuna teneke bağlamışlar.
17. Aşağıdakilerin hangisinde “daha” sözcüğü ötekilerden farklı bir anlamda kullanılmıştır?
A) Daha ne istiyorsun, kullanılmamış bir gök sunuyorum sana.
B) Şiir biter mi hiç, yan yana gelmemiş sözcükler varken daha.
C) İngiliz edebiyatına daha çok da Fransız edebiyatına ilgiliyim.
D) Irmaklar daha güzel olsun isterim kuşlar daha güzel uçsu.
E) Bütün çabamız daha yaşanası bir dünya bırakmak yarınlara.
18.Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bir sözcük benzetme amacı güdülmeden başka bir sözcüğün yerine kullanılmıştır.
A) Denizi nakış işler gibi işliyor yunuslar.
B) Güneş, o yorgun kuş, usulca süzülüyor.
C) Bıraksam akıp gidecek gönlüm ona doğru.
D) Ayın ipini tutmuş koşuyor bir çocuk.
E) Rüzgâr uçuruyor masamdaki şiirimi.
19. Aşağıdakilerin hangisinde abartma yoktur?
A) Sesini duymasam birden çölleşirdi dünyam.
B) Sizin için tuttum beş gül getirdim, sevgili!
C) Sevdamın ateşi güneşi bile yakar, kül eder.
D) Susunca dağlar yarılır, ırmaklar kururdu.
E) Senin için denizleri getiririm, işte yeter.
20. Aşağıdakilerden hangisinde “beyin” sözcüğü “öyle göründüğüne bakma sen, bu fabrikanın beyni odur” cümlesindeki kullanma anlamca en yakındır?
A) Beynin işleyişi bugün bile tamamıyla anlaşılabilmiş.
B) Beyninizin çok küçük bir bölümünü kullanabiliyormuşuz.
C) Yazıya başlamadan önce bir beyin fırtınası yapalım mı?
D) Beyin takımını oluşturmakta gecikirsek işi yürütemeyiz
E) Bir de durmaksızın konuşunca beynim patladı.
CEVAP ANAHTARI
1-D 2-C 3-C 4-C 5-A 6-D 7-E 8-E 9-A 10-A 11-B 12-D 13-A 14-B 15-A 16-B 17-B 18-E 19-B 20-D
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder